Οι δύο Θεσσαλονίκες του Νίκου Καββαδία

Πρόσφατα έλαβα αυτό το δωράκι, τις τρεις ποιητικές συλλογές του Νίκου Καββαδία και το (απαραίτητο) ερμηνευτικό γλωσσάρι. Είναι αξιοσημείωτο παρόλο που ο Ποιητής ταξίδεψε πολύ, έχει αφιερώσει δύο ποιήματα στη Θεσσαλονίκη. Ακολουθούν λοιπόν – συγχωρείστε την έλλειψη πολυτονικού – μαζί με κάποιες σημειώσεις.

Από το Πούσι (1947)

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Στο Γιώργο Κουμβακάλη

Ήτανε κείνη τη νυχτιά που φύσαγε ο Βαρδάρης,
το κύμα η πλώρη εκέρδιζεν οργιά με την οργιά.
Σ’ έστειλε ο πρώτος τα νερά να πας για να γραδάρεις,
μα εσύ θυμάσαι τη Σμαρώ και την Καλαμαριά.

Ξέχασες κείνο το σκοπό που λέγανε οι Χιλιάνοι
– Άγιε Νικόλα φύλαγε κι Αγιά Θαλασσινή. –
Τυφλό κορίτσι σ’ οδηγάει, παιδί του Modigliani,
που τ’ αγαπούσε ο δόκιμος κ’ οι δυο Μαρμαρινοί.

Νερό καλάρει το fore peak, νερό και τα πανιόλα,
μα εσένα μια παράξενη ζαλάδα σε κινεί.
Με στάμπα που δε φαίνεται σε κέντησε η Σπανιόλα
ή το κορίτσι που χορεύει απάνω στο σκοινί:

Απάνου στο γιατάκι σου φίδι νωθρό κοιμάται
και φέρνει βόλτες ψάχνοντας τα ρούχα σου η μαϊμού.
Εχτός από τη μάνα σου κανείς δε σε θυμάται
σε τούτο το τρομαχτικό ταξίδι του χαμού.

Ο ναύτης ρίχνει τα χαρτιά κι ο θερμαστής το ζάρι
κι αυτός που φταίει και δε νογάει, παραπατάει λοξά.
Θυμήσου κείνο το στενό κινέζικο παζάρι
και το κορίτσι που ‘κλαιγε πνιχτά μες στο ρικσά.

Κάτου από φώτα κόκκινα κοιμάται η Σαλονίκη.
Πριν δέκα χρόνια μεθυσμένη μου ‘πες « σ’ αγαπώ ».
Αύριο, σαν τότε, και χωρίς χρυσάφι στο μανίκι,
μάταια θα ψάχνεις το στρατί που πάει για το Dépôt.

***

γραδάρω: μετρώ (eng. grade)
Χιλιάνοι: κάτοικοι της Χιλής
Άγια Θαλασσινή: Παναγία η Θαλασσινή
Modigliani: Ιταλός ζωγράφος
Μαρμαρινοί: κάτοικοι του Μαρμαρά
καλάρω: διαρρέω (it. calare)
fore peak: μπροστινό αμπάρι πλοίου
στάμπα: τατουάζ
πανιόλο: πάτος (sp. pañol)
γιατάκι: κρεβάτι (turk. yatak)
νογάω: καταλαβαίνω (αρχ. νοώ)
ρικσά: είδος δίκυκλου (jap. rikisha)
στρατί: δρόμος (eng. street)
Dépôt: περιοχή της Θεσσαλονίκης

Από το Τραβέρσο (1975)

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΙ

Στη Μυρτώ Κουμβακάλη

Τράνταζε σαν από σεισμό συθέμελα ο Χορτιάτης
κι ακόντιζε μηνύματα με κόκκινη βαφή.
Γραφή από τρεις και μου ‘γινες μοτάρι και καρφί.
Μα έριχνε η Τούμπα, σε διπλό κρεβάτι, τα χαρτιά της.

Τη μάκινα για τον καπνό και το τσιγαροχάρτι
την έχασες, την ξέχασες, τη χάρισες αλλού.
Ήτανε τότε που έσπασε το μεσιανό κατάρτι.
Τα ψέματα του βουτηχτή, του ναύτη, του λωλού.

Και τι δεν έχω υποσχεθεί και τι δεν έχω τάξει,
μα τα σαράντα κύματα μου φταίνε και ξεχνώ
-της Άγρας τα μακριά σαριά, του Σάντουν το μετάξι-
και τα θυμάμαι μόλις δω αναθρώσκοντα καπνό.

Το δαχτυλίδι που ‘φερνα μου το ‘κλεψε η Οράγια.
Τον παπαγάλο – μάδησε και έπαψε να μιλεί.
Ας εκατέβαινε έστω μια, στο βίρα, στα μουράγια,
κι ας κοίταζε την άγκυρα μονάχα, που καλεί.

Τίποτα στα χεράκια μου, μάνα μου, δε φτουράει
έρωτας, μαλαματικά, ξόμπλια και φυλαχτά.
Σιχαίνομαι το ναυτικό που εμάζεψε λεφτά.
Εμούτζωσε τη θάλασσα και τηνε κατουράει.

Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι.
Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά.
Κι αν κάποια στην Καλαμαριά πουκάμισο μου ράβει,
Μπορεί να ‘ρθω απ’ τα πέλαγα με τη φυρονεριά.

4-1-1974

***

μοτάρι: ύφασμα που μπαίνει στην πληγή
μάκινα: μηχανή (it. macchina)
μεσιανό: μεσαίο
σαρί: μακρύ ινδικό ύφασμα (ind. sari)
Άγρα: πόλη στην Ινδία, Agra
Σάντουν: πόλη στην Κίνα, Shantou ή Swatow
αναθρώσκων: δυνατός
βίρα: ανέβασμα άγκυρας (it. virar)
μουράγιο: λιμάνι (it. muragia)
μαλαματικό: χρυσαφικό
ξόμπλι: στολίδι
φυρονεριά: άμπωτη

Α.Δ.

Advertisement